EEN GEESTELIJKE WEG
meditatie voor de veertigdagentijd
Dit artikel gaat over de zaligsprekingen, ze zijn te lezen in de Bijbel in Matteus 5. Je kunt ze zien als uitspraken over andere mensen, mensen over wie wordt gezegd dat zij zalig zijn. Maar je kunt de zaligsprekingen ook lezen als een uitnodiging om zelf zalig te worden. Een uitnodiging om een spirituele of geestelijke weg te gaan door je leven vorm te geven in het licht van de zaligsprekingen. Een geestelijke weg is altijd een weg van vallen en opstaan en weer verder gaan. Een geestelijke weg is ook altijd een weg die naar binnen leidt, naar je innerlijk, om je drijfveren te onderzoeken en om je ziel te zuiveren. Maar het is ook een weg die je naar buiten leidt, om het goede te doen in de wereld.
De zaligsprekingen als geestelijke weg: Zalig wie nederig van hart zijn, voor hen is het Koninkrijk van de hemel. Het woord nederig wil ik niet opvatten als volgzaam of slaafs. In het Latijn is het humilitas, waar humus /aarde in zit. Je bent mens, verbonden met de aarde. Niet minder dan dat maar ook niet meer dan dat. Je hoeft je niet verheven te voelen boven anderen, je hoeft je ook niet minder te voelen. Besef dat je een mens bent, gemaakt van aarde. Juist voor die aardse mens is het koninkrijk van de hemel. Ik denk dat hier niet bedoeld wordt: die mens zal wel in de hemel komen. Maar eerder: die mens leeft volgens Gods bedoeling, die beseft hoe aards hij is.
En als mens, leef als mens! Treur om het verlies van een geliefde, treur om de wereld als er iets ergs gebeurt, treur als het leven hard is.
Zalig de treurenden, zij zullen getroost worden. Leef er niet overheen, alsof er niets aan de hand is Maar sta stil bij je verdriet. De troost die Jezus belooft aan de treurenden, is troost hier op aarde. Maar tegelijk strekt zijn belofte zich verder uit: zij zullen getroost worden.
Zalig wie zuiver van hart zijn, zij zullen God zien. Zuiver van hart, ik denk dat je dan geen dubbele bedoelingen hebt – geen dubbele bodem. Maar dat je uit één stuk bent. Dat is niemand – vermoed ik – helemaal. Het is een voortdurend proces van je inkeren in jezelf om je bewust te worden van dubbelheid. Om zuiver van hart te worden, dat is een levenslang proces. En dan soms: God zien, even.
Zalig de zachtmoedigen, zij zullen het land bezitten. Er staat niet dat zij het land zullen bezetten. De zachtmoedigen bezetten geen land, zij nemen niet de ruimte in die van een ander is. Zij weten dat er grenzen zijn. Tegelijk laten zij niet over hun eigen grenzen heen lopen, de zachtmoedigen. Zij nemen hun eigen ruimte in, zij zullen het land bezitten. De bezetters niet. Die zijn alleen maar rusteloos bezig nieuwe ruimte te bezetten. Die zijn alleen maar bezig om over grenzen te gaan. Zo niet de zachtmoedigen.
Tegenover de bezetters, staan de vredestichters. Zalig de vredestichters, zij zullen kinderen van God genoemd worden. Ik denk dat hier niet de mensen bedoeld worden van de lieve vrede, niet de mensen van het toedekken van conflicten. Maar mensen die er geen vrede mee hebben dat er geen vrede is. Zij worden kinderen van God genoemd. Er staat niet bij of zij wel of niet geloven in een God, of zij christelijk zijn of niet. Dat doet er niet toe.
Zalig wie vanwege de gerechtigheid vervolgd worden, voor hen is het Koninkrijk van de hemel. Het gaat over de mensen die recht willen op deze aarde. Er wordt hen geen plaats gegund, ze worden op de vlucht gejaagd. Tegelijk hebben zij een plaats om te wonen. Hun woonplaats is het Koninkrijk van de hemel. Dat gaat niet alleen over later, het gaat ook over nu: ze wonen nu al in dat Koninkrijk, hoe op de vlucht zij ook zijn.
Datzelfde geldt voor wie vervolgd worden vanwege Jezus: Zalig zijn jullie wanneer ze je omwille van mij uitschelden, vervolgen en van allerlei kwaad betichten. Verheug je en juich, want je zult rijkelijk beloond worden in de hemel; zo immers vervolgden ze voor jullie de profeten. In de tijd dat Matteus zijn evangelie schreef, was er geloofsvervolging; maar ook in onze tijd is dat er. Wie vervolgd wordt, overleeft het niet altijd. Toch zegt Jezus: verheug je en juich! Er is blijkbaar iets dat belangrijker is dan genieten, er is blijkbaar iets belangrijker dan een lekker leven leiden. Er is iets dat de moeite waard is om desnoods voor te sterven. Hier klinkt de belofte van Jezus: je zult rijkelijk beloond worden in de hemel.
Zalig wie hongeren en dorsten naar gerechtigheid, zij zullen verzadigd worden. Zo vele mensen snakken naar recht, Groningers in hun strijd om een goede behandeling in de gevolgen van de gaswinning. En vele volken en mensen. Tegelijk zijn er zoveel mensen die de compassie hebben om met hen mee te voelen en strijden. Mensen die zich het snakken naar recht, het hongeren en dorsten eigen hebben gemaakt. Zij zullen verzadigd worden. Dit is een belofte die ver uitreikt boven al de verzadiging die onze consumptiemaatschappij ons kan geven. Het is een verzadiging met eeuwigheidswaarde.
Tenslotte:
Zalig de barmhartigen, zij zullen barmhartigheid ondervinden. Zalig de barmhartigen, dat zet je aan het denken om je hart niet te sluiten maar te openen. Om je wereld niet af te sluiten maar te openen. Niet altijd kan een mens open zijn, niet altijd kun je je hart openen. Een mens blijft een mens, van aarde – met grenzen. Maar zalig als je barmhartig kunt zijn, je zult barmhartigheid ondervinden.
Zo zijn we alle zaligsprekingen langsgegaan.
Je kunt ze gaan als een geestelijke weg, door je leven vorm te geven in het licht van deze uitspraken van Jezus. Een weg naar binnen en tegelijk een weg naar buiten. Een weg die vreugde brengt aan jezelf en aan de ander, een weg die vreugde brengt aan de wereld en aan de Eeuwige.
ds Tjalling Huisman
Opmerking: deze meditatie is een bewerking van een preek gehouden op zondag 29 januari in Zeerijp
