Nu bidden wij de Heilige Geest
Dit jaar 2017 is een jubileumjaar voor de reformatie. Op 31 oktober 1517 sloeg Maarten Luther zoals zijn vriend Philip Melanchton na zijn dood vermeldde de 95 stellingen aan de deur van de slotkapel in Wittenberg. Dat zal dit jaar 500 jaar geleden zijn. De reformatie is daarmee sterk verbonden geraakt met de theologie van Maarten Luther die de rechtvaardiging door het geloof centraal stelde.
Een van de plekken waar we teksten van Luther kunnen tegenkomen is het Liedboek. Het oude liedboek, maar zeker ook het nieuwe liedboek bevat liederen die door Maarten Luther zelf geschreven zijn. Luther vond zingen een belangrijk onderdeel van geloven. Hij vond dat de gemeente zelf moest gaan zingen tijdens de dienst en niet slechts de geestelijkheid of een koor. Voor deze vernieuwing, namelijk gemeentezang als een belangrijk onderdeel van de liturgie, schreef hij liederen. Ze zijn vaak geïnspireerd op psalmen of oude liturgische hymnen, die door Luther geschikt gemaakt werden om door de hele gemeente gezongen te worden. Zo werd de hele gemeente de woorden in de mond gelegd. In deze liederen drukt de gemeente zelf het geloof uit. De woorden worden vertrouwd doordat ze gezongen worden en geven ieder betrokkene meer inzicht in het geloof.
Een van de liederen van Luther die ikzelf heb opgegeven de laatste tijd is ´Nu bidden wij de Heilige Geest.´ Dat is Lied of gezang 671.
Het eerste vers gaat als volgt:
Nu bidden wij de Heilige Geest
om een recht geloof het allermeest,
dat Hij ons verblijde en ons bevrijde
en aan ’t einde ons naar huis geleide.
Kyrieleis.
Het is een gebed om de Heilige Geest. Luther en in zijn kielzog de Lutherse traditie is wel eens verweten hier weinig aandacht voor te hebben. Maar in dit lied staat het centraal. Natuurlijk is het een bewerking van een oude Middeleeuwse hymne, maar Luther heeft toch gemeend dat het lied met de Heilige Geest als centraal thema een plaats moest hebben in het leven van de gelovigen en de gemeente.
Het geloof is namelijk een geschenk van God. Wij geloven omdat God ons dat geloof geschonken heeft. Wij vinden geloven soms zo moeilijk omdat wij het niet kunnen begrijpen of het in overeenstemming kunnen brengen met allerlei wetenschappelijke inzichten, of omdat we het niet zo precies voelen. Maar bij Luther is het gewoon een gift van God en niet iets dat wijzelf tot stand moeten brengen. Persoonlijk vind ik dat heel bevrijdend. Ik geloof en niet omdat ik mijzelf daartoe heb opgewerkt maar gewoon omdat ik het krijg. Ik hoef het ook niet alleen allemaal te begrijpen en met allerlei wetenschappelijke en maatschappelijke opvattingen in overeenstemming te brengen. Ik geloof, hoe ongerijmd dat ook is. En het is de Heilige Geest die mij dat schenkt. “Wat is de Heilige Geest? Hoe moeten we ons dat voorstellen?” Dat moeten we helemaal niet, we krijgen het geloof van de Heilige Geest. Het is Gods “Ja” voor ons. Het is iets dat blij maakt en vrolijk. Het is alleen de Heilige Geest waardoor Jezus voor ons een realiteit wordt. Zo staat in het tweede couplet. We lezen over Hem in de Bijbel en daar lezen we oude Woorden, maar de Heilige Geest maakt Jezus tot een realiteit waarmee wij in verbinding staan. Hij is er gewoon en hij houdt van ons. Geen figuur uit een boek, maar een levende gestalte.
En dat geloof verbindt ons met elkaar. In die realiteit aanvaarden wij elkaar. Zo zegt Luther in het derde couplet. En dat gebeurt net zoals in de eerste twee als een bede. En in die bede ontvangen we het. Juist door erom te bidden ontvangen we de realiteit van de Geest waarin Christus leeft.
Toch is er ook twijfel. Altijd is er twijfel. De ergste is die aan onszelf. Horen wij er wel bij? Geloven wij wel echt? Leven wij het geloof op de manier zoals zou moeten? Veroordeelt God ons niet? Dat is een stem die Luther zelf ook veel heeft gehoord. Maar het is de stem van God niet. Het is de stem van de tegenstander. God zegt “Ja” en in het derde vers bidt Luther of dat “Ja” van God ook mag zegevieren in ons hart, tegen alle verstikkende twijfel in.
Ds. Marco Roepers
